23 июля 2008 г.
Уй-хире тухсан чун-чĕре савăнса тăрать. Йĕри-тавра пăхатăн та кăмăла каякан ÿкерчĕк куç умне тухать. Тулли пучахлă тырăсем илемлĕн курăнса лараççĕ, çеçкене ларнă е ăна тăкма та пуçланă çĕрулми уйĕсем чуна çĕклентереççĕ. Ĕçленĕ, вăй хунă районти пултаруллă ĕçченсем. Çанталăк условийĕсем те хăратман вĕсене. Кашни самантпа усă курса агротехника ĕçĕсене пурнăçланă.
РФ ял хуçалăх министрĕ А.В.Гордеев шучĕпе, кăçал Раççейре тырă хамăра çитмелле, сутмалăх та пулĕ. Хирти тухăç пирки сăмах пуçарсан Кивĕ Сĕнтĕрти пĕр ватă хĕрарăм телевиденипе калани пуçра юлчĕ. «Унчченхи вăхăтра тырă пуча-хĕнче 6—7 пĕрчĕ çеçчĕ. Кăçал ÿркенмесĕр шутласа пăхрăм та, 13—14 таранчченех»,— терĕ вăл.
Кĕçех вырма. Пĕрлешÿллĕ хуçалăхсем ăна мĕнле хатĕрленеççĕ-ха; Ял хуçалăх предприятийĕсенче механизатор кадрĕсемпе лару-тăру мĕнле; Техника тырпул пухса кĕртме хатĕр-и; Çакă тата ытти ыйтусем интереслентерчĕç Патшалăх техника надзорĕн аслă инженерне С.Н.Кокарева тата район администрацийĕн ĕç хăрушсăрлăхĕ енĕпе ĕçлекен тĕп специалиста, Н.В.Прокопьева. Çавăнпа Александровка ял поселенине кĕрекен хуçалăхсене çитсе куртăмăр. Кăçалхи çул пирĕн районти пĕрлешÿллĕ хуçалăхсенче 14 пин ытла гектар çинчен пĕрчĕллĕ тата пăрçа йышши тырăсем пуçтарса кĕртмелле. Вырмана 90 ытла «хир карапĕ» тухмалла. Юлашки вăхăтра ял хуçалăх предприятийĕсем çĕнĕ йышши, пахалăх енчен лайăх комбайнсем туянчĕç. Мĕн тăвăн? Малтанхи СК-5 «Нива» кивелнĕ. Вĕсем 10—15 çул ĕçленĕ, хăшĕ-пĕри вара ытларах та. Ĕçленĕ терĕм те, кăçалхи вырмара та вĕсемсĕр май килмест. Хальхи вăхăтра пĕрлешÿллĕ хуçалăхсенче, тĕпрен илсен, çав комбайнсем çинех шанаççĕ. «Дон-1500», «Вектор», «Полесье», «Енисей» «хир карапĕсен» пахалăхĕ пысăк. Анчах та вĕсене пурте туянаймаççĕ-ха.
Çапах та «Слава картофелю», «Нива» агрофирмăсем, «Искра», «Урожай» колхозсем, «Труд», «Рассвет», «Дружба», «Асаново», «Восток», «Заря», «Пайгас» тата хăшпĕр ял хуçалăх предприятийĕсем, Минатуллинăн, Атласкинăн, «Кызыл сабанча» фермер хуçалăхĕсем машинăпа трактор паркне çĕнетсех пыраççĕ. Паянхи кун ыйтăвне тивĕçтерекен, агротехника ĕçне пахалăхлă пурнăçлама май паракан техникăпа пуянланаççĕ. Вĕсен производство кăтартăвĕсем те ÿсеççĕ. Ахальтен мар ĕнтĕ пĕлтĕр республикăри «Агро-100» конкурсра пирĕн районти 17 хуçалăх çĕнтерÿçĕсен йышне кĕме пултарнă. Цифрăсем, ырă сăмахсем татах та илсе кăтартма пулать. Паянхи кун патне таврăнар-ха. Чи малтанах эпир «Правда» ОООна çитрĕмĕр. Ку хуçалăха К.Н.Кокшин ертсе пырать. Малтан унта выльăх-чĕрлĕхе тытнă пулсан, халĕ ÿсентăран отраслĕпе çеç ĕçлет. Ас тăватăп-ха, районта пĕрремĕш хут çак хуçалăхра качака курăкĕ (козлятник) акса пăхнăччĕ. Уй-хир пăхма тухнă хуçалăхсен ертÿçисемпе агрономсем тĕлĕнсе паллашнăччĕ. Пирĕншĕн çĕнĕ культура пулнăччĕ-çке вăл. «Халĕ вăл курăкпа ĕçлеме пăрахнă эпир»,— тет Константин Николаевич, хуçалăхри лару-тăрупа паллаштарнă май. Кăçал «Правда» хуçалăхра ĕçлекенсен 370 гектар çинчен пĕрчĕллĕ тата пăрçа йышши тырăсем пуçтарса кĕртмелле. «Хир карапĕсем» те çĕнĕ мар. Вĕсене юсаса хатĕрлеççĕ. СК-5 «Нива» комбайнпа ĕçлекенсене çăмăлах килмест, паллах.
14 гектар çинчи «удача» тата «астерикс» сортлă çĕрулмисем аван çитĕнеççĕ. Уй-хир культурисене сиенлĕ хурт-кăпшанкăран, чир-чĕртен имçамсем сапнă. Мĕн пултарнă таран удобрени хывнă.
Малалла пирĕн çул «Искра» колхоз еннелле выртрĕ. Ку хуçалăхăн хирĕсене тухсанах ĕç вĕресе тăни палăрчĕ. Механизаторсем уяр кунсемпе пĕлсе тата вырăнлă усă кураççĕ, пикенсех выльăх апачĕ хатĕрлеççĕ. Паян 220 ытла тонна утă, 1500 тонна сенаж пур. «Ку çеç çителĕксĕр-ха. Малашне те çине тăрсах тăрăшатпăр»,— палăртать колхоз председателĕ В.П.Краснов.
Кăçал «Искра» колхозăн 400 гектар ытла лаптăк çинчен тырпул пуçтарса кĕртмелле. Вырмана 4 комбайн хутшăнмалла. Вĕсене юсаса хатĕрленĕ, хăшĕ-пĕри хăйне ĕçре те кăтартса панă. «Техника паркне çĕнетсе пымалла. Кăçал «Полесье» çĕнĕ комбайн туянтăмăр»,— сăмахне малалла тăсать Валерий Павлович.
«Искра» колхозăн темиçе хирне те çитсе куртăмăр. Вĕсем çине пăхма та кăмăллă. Пучахсем тулли, çĕрулми уйĕсем таса.
Кăçалхи çул япăх мар тухăç илесси куçкĕретех. Председатель шучĕпе, кĕр тыррисемпе ĕçлени кирлех. Вĕсем кирек мĕнле çул та (çанталăк условийĕсене пăхмасăр) пĕр евĕрлĕ тухăç параççĕ. Хуçалăх иртнĕ çул 96 гектар ыраш, 92 гектар кĕрхи тулă акса хăварнă. Паянхи кун вăл уйсене пăхсан пысăк тухăç илме май пур тесе çирĕплетсех каламалла.
В.П.Краснов выльăх апачĕ хатĕрленĕ çĕрте тăрăшса ĕçлекен механизаторсене ятран асăнчĕ. Ю.Зайцев, В.Мукшин, С.Мартынов, С.Белков трактористсем, С.Макаров, Н.Кокшин, А.Руссаков выльăх апачĕ хатĕрленĕ çĕрте чăннипех те тăрăшуллă ĕçлеççĕ.
«Родина» хуçалăхра та ĕçсем хĕрÿ пыраççĕ. Выльăх апачĕ янтăлаççĕ, техникăна вырмана хатĕрлеççĕ. Механизаторсен пĕр пушă вăхăт та çук. Уй-хирсем таса. Им-çам вăхăтра сапни, агротехника ĕçĕсене пахалăхлă пурнăçлани тÿрех куç умне курăнать.
«Слава» ял хуçалăх кооперативĕн территорине çитсен тÿрех машинăпа-трактор паркне чарăнтăмăр. Юсав мастерскойĕнче тракторсем лараççĕ. «Пĕр пушă вăхăт та çук»,— теççĕ юсавçăсем. Çак çанталăкпа туллин усă курмаллине ăнланаççĕ вĕсем.
«Слава» хуçалăхра кăçалхи вырмара 700 гектар çинчен тырпул пуçтарса илмелле. Ял хуçалăх кооперативĕн тĕп инженерĕ П.И.Владимиров каланă тăрăх, вырмана «Дон-1500» маркăллă икĕ комбайнпа ирттермелле. Вĕсем юсавлă, хăвачĕ, тухăçлăхĕ пысăк. В.Петрушкинпа В.Владимиров комбайнерсем опытлă. Тырпул пуçтарса кĕртнĕ çĕрте пĕрремĕш çул мар тăрăшаççĕ.
Юлашкинчен мĕн каламалла-ха? Патшалăх техника надзорĕн тĕп инженерĕ С.Н.Кокарев пĕтĕмлетнĕ тăрăх вырмана хутшăнакан комбайнсем, тĕпрен илсен, хатĕр. Юсав ĕçĕсем чарăнмаççĕ, малалла пыраççĕ.
Вырма вăхăтĕнче çанталăк çеç лайăх тăтăрччĕ, мĕн çитĕнтернине пуçтарса илме май патăрччĕ.
Источник: "Каçал Ен"