22 мая 2010 г.
Повилика, чăвашла ăна вĕлтĕрен çиппи, сырлан, сухăр курăкĕ тесе калаççĕ — пĕр çул ÿсекен çумкурăк. Унăн тымарĕ те, çулçи те çук. Хĕрлĕрех е сарă хĕрлĕ çип е шнур евĕрлĕ туратсем анчах. Вĕсем ытти ÿсентăрансене явса илеççĕ. Вĕлтĕрен çиппи хăй тĕллĕн çĕртен тутлăхлă япаласем те, шыв та илме пултараймасть. Хăй çавăрса илнĕ ÿсентăрансенчен хăйне пурнăç парнелет. Пĕчĕк тураттисем 1,5 метра çити те тăсăлаççĕ. Чечекĕ унăн кĕрен тĕслĕ, вĕтĕ-вĕтĕ, çаврашка çăмах евĕр е сапака пек. Вĕлтĕрен çиппи июнь — июль — август уйăхĕсенче çеçкене ларать. Виçĕ уйăхран çăмарта евĕрлĕ вăрăсем пулса çитеççĕ. Вĕсем çилпе, çумăрпа, шывпа, выльăх-чĕрлĕх урлă сарăлаççĕ. Пĕр ÿсентăранта çеç 30 пине яхăн вăрлăх пулать. Çĕр айĕнче вĕсем 8 çул таранччен пурăнма пултараççĕ.
Çĕр çинче ку ÿсентăранăн 270 ытла тĕсĕ пур. Вĕлтĕрен çиппи юхан шывсем çывăхĕнче, хирте, пахчара, çул айккинче, пушă çĕрсем çинче ÿсме юратать. Ял хуçалăхне пысăк сăтăр тăвать. Вăл тухăçа чакарнипе пĕрлех, продукци пахалăхне япăхлатать, ÿсентăрансене чир-чĕр ертет, сиенлĕ хурт-кăпшанкăсене ĕрчеме май парать. Вăл явса илнĕ курăксене çинĕ выльăх- сем наркăмăшланма пултараç-çĕ.
Çак курăк ÿсекен регионсене Раççей ял хуçалăх министерствин приказĕпе карантинлă объектсен йышне кĕртнĕ. Россельхознадзорăн Чăваш Республикинчи управленийĕ Канаш тата Комсомольски районĕсенчи выльăх-чĕрлĕх фермисен çывăхĕнчи 6427 тăваткал метр чухлĕ усă курман çĕрсене фитосанитариллĕ зона шутне кĕртнĕ. Вăл территорисенчи курăка 3—4 сантиметр чухлĕ çеç хăварса çулмалла. Кайран вĕсене типĕтсе çунтарса ямалла. Вĕлтĕрен çиппин курăкне хирĕç химилле майпа та кĕрешме пулать. Гектара 4—5 килограмм керб, 1 литр пивот, 2—4 литр раундап, 0,6—0,8 литр торнадо сапмалла.
2009 çулта Хирти Сĕнтĕр ял поселенийĕнчи выльăх-чĕрлĕх комплексĕ çывăхĕнчи 75 тăваткал метр усă курман çĕр çинче асăннă тата ытти курăка çунтарнă, гербицидсем сапнă.
Вĕлтĕрен çиппи курăкне урăх çĕре сарăлма памалла мар. Çавăнпа та хушма хуçалăх тытакансен, ял хуçалăх предприятийĕсен ертÿçисен карантин вăхăтĕнче фитосанитари мерисене çирĕп пăхăнмалла. Вăрлăх туяннă чухне сертификат пулнипе интересленмелле.
Карантинта тăракан çумкурăка вăрлăхра е акнă вырăнта, хирте, çул хĕрринче, вăрманта асăрхасан Россельхознадзорăн Чăваш Республикинчи управленине пĕлтермелле. Вăл çак адреспа вырнаçнă: Шупашкар хули, Крупская урамĕ, 9-мĕш çурт, ÿсентăран карантинĕ, тыр-пул пахалăхĕ тата хăрушсăрлăх енĕпе ĕçлекен пайĕ.
Источник: "Каçал Ен"