04 февраля 2009 г.
Кăçалтан Патшалăхăн пĕрлехи экзаменĕ Раççейĕн мĕн пур регионĕнче официаллă йĕркепе вăя кĕрет. Сăмах май, ППЭ эксперименчĕ сакăр çул пычĕ. Унта пуринчен те малтан хутшăнма пуçланă регионсенчен пĕри — Чăваш Республики. Вĕренекенсен пĕлĕвне пĕтĕмлетекен патшалăх аттестацийĕн çак форми пирĕншĕн хăнăхнă меслет темелле. Анчах ЧР вĕрентÿпе çамрăксен политикин министрĕн çумĕ С.В.Петрова палăртнă тăрăх, Патшалăхăн пĕрлехи экзаменĕ тĕлĕшпе çĕнĕлĕх те нумай. Мĕн кĕтет-ха шкул пĕтерекен çамрăксене тата аслă шкула кĕме хатĕрленекенсене?
Çĕнĕлĕхсенчен чи малтанах çакна палăртмалла: ку таранччен аттестат илме обязательнăй йĕркепе пилĕк экзамен тытмаллаччĕ, халĕ иккĕ те — математикăпа тата вырăс чĕлхипе — çитет. Паллах, аслă шкула е техникума кĕме ку сахал. Малалла вĕренес тесен сĕннĕ çак предметсенчен — хими, физика, информатика, биологи, истори, обществоведени, вырăс литератури, ют чĕлхесем (акăлчан, нимĕç, француз, испан чĕлхисем) — кирлисене суйласа илсе Патшалăхăн пĕрлехи экзаменне тытма юрать. Мĕнле аслă шкула е техникума каяссине хальтерех палăртни пĕлтерĕшлĕ. Мĕншĕн тесен хăш предметпа ППЭ тытассине пĕлтерсе тăван шкулта пуш уйăхĕн 1-мĕшĕччен заявлени çырса памалла.
Кăçалхи тепĕр çĕнĕлĕх — патшалăх аттестацине виçĕ тапхăрпа ирттерни. Пĕрремĕш тапхăр вĕренÿ çулĕ вĕçлениччен пĕр уйăх маларах — ака уйăхĕн 21—30-мĕшĕсенче — пулать. Ун чухне Раççейри, тĕнчери ăмăртусене, конкурссене, смотрсене, олимпиадăсене хутшăнакансем тата тĕп экзаменсем вăхăтĕнче операци тума палăртнă выпускниксем ППЭ тытма пултараççĕ.
Çу уйăхĕн 26—çĕртмен 19-мĕшĕсенче шкул пĕтерекенсен тĕп пайĕ валли Патшалăхăн пĕрлехи экзаменĕсене ирттереççĕ. Экзаменсене ăнăçлă тытнисене çĕртмен 20-мĕшĕнчен пуçласа 30-мĕшĕччен аттестатсемпе свидетельствăсем параççĕ. Çак вăхăтрах аслă шкулсенче абитуриентсенчен документсем йышăнма пуçлаççĕ. Йышăну кампанийĕ — утă уйăхĕн 25-мĕшĕччен. Документсене почтăпа ямалли юлашки кун — утă уйăхĕн 10-мĕшĕ. Виççĕмĕш тапхăрта, утă уйăхĕн 7—17-мĕшĕсенче, иртнĕ çулсенче шкул пĕтернĕ, училищĕсемпе техникумсенчен вĕренсе тухнă, çартан таврăннă, ют çĕршывсенчен килнĕ çамрăксен пĕлĕвне ППЭ урлă тĕрĕслеççĕ.
Çĕнĕлĕхсем кунпах вĕçленмеççĕ-ха. Светлана Владимировна вĕсемпе тĕплĕн паллаштарнă май çакна та асăнчĕ: выпускника пĕтĕмлетÿ аттестацине кĕртессине çу уйăхĕн 25-мĕшĕнчен татса памалла, ку ирĕке вуннăмĕшпе вун пĕрмĕш классенче çулталăкшăн пĕр «иккĕ» те тухманнисем кăна тивĕçеççĕ. Кунсăр пуçне ППЭ балĕсене кăçал паллăсене куçармаççĕ, ППЭ свидетельствине аттестат вкладышĕ вырăнне параççĕ.
Енчен те Патшалăхăн пĕрлехи экзаменĕнче обязательнăй йĕркепе тытмалли математикăпа е вырăс чĕлхипе «иккĕ» илсен тепĕр хут тытма юрать, анчах çак экзаменсенчен пĕрне кăна. Иккĕшне те параймасан аттестат вырăнне справкăпа кăна çырлахма тивет, çак предметсемпе ППЭ тепĕр хут çитес çул кăна тытма ирĕк пур. Кăçал çак йĕркепе экзамен тепĕр хут тытни ăнăçсăр пулсан та аттестат тивĕçмест.
Тепĕр йĕркене те асăнмалла. Инвалид ачасем, колонисемпе ятарлă шкулсенчи çамрăксем ППЭ вырăнне малтанхи пекех билетсем тăрăх экзаменсем тытаççĕ.
Кăçалтан ылтăн тата кĕмĕл медальсем те вăйне çухатаççĕ. Вĕсене аслă шкула кĕмелли конкурсра шута илмеççĕ. Çапах та пултаруллă çамрăксем валли палăртнă çăмăллăхсен шучĕ те сахал мар. Раççей олимпиадисен çĕнтерÿçисемпе призерĕсене, акă, чăннипех хаклаççĕ, аталанма анлă çул уçса параççĕ. Олимпиадăра мала тухнă предметпа аттестата — «пиллĕк», ППЭ свидетельствине 100 балл лартаççĕ, олимпиада профилĕпе пĕлÿ паракан кирек хăш аслă шкула экзаменсăрах илеççĕ. Раççей Вĕрентÿпе наука министерстви кунсăр пуçне çĕршыври паллă аслă шкулсем ирттерекен 120 олимпиада кăтартăвĕсене те вĕренме йышăннă чухне шута илме ирĕк панă.
Тĕпрен улшăннă йĕркесен шутĕнче — аслă шкула вĕренме кĕмелли экзаменсене йышăну комиссийĕ мар, Раççей Вĕрентÿпе наука министерстви çирĕплетни. Экзаменсен списокĕпе ЧР Вĕрентÿпе çамрăксен политикин министерствин сайтĕнче паллашма пулать.
Çак кунсенче Раççей вĕрентÿ министрĕ Андрей Фурсенко «Граждансене аслă професси вĕрентĕвĕн патшалăх тата муниципалитет вĕрентÿ учрежденийĕсене 2009/2010 вĕренÿ çулне йышăнмалли йĕрке» хушăва алă пуснă. Вăл «Российская газета» хаçатăн кăрлачăн 23-мĕшĕнчи номерĕнче пичетленсе тухнă. Сăмах май, министерство малтан аслă шкула кĕме тăватă экзамен çирĕплетнĕччĕ. Çĕнĕ йĕркепе килĕшÿллĕн аслă шкулсем çак тăватă экзаменран (профиль предмечĕпе вырăс чĕлхине хăварса) виççĕшне суйласа илме пултараççĕ. Çав вăхăтрах 2009 çулта 24 аслă шкула ППЭпе пĕрле факультет профилĕпе тепĕр экзамен тыттарма ирĕк панă. Çак вĕрентÿ учрежденийĕсен списокне те Чăваш Ен Вĕрентÿ министерствин сайтне вырнаçтарнă.
1. Вĕренме кĕнĕ чухне вырăс чĕлхипе тата профиль предметпа ППЭ кăтартăвĕсене тăратмалла. Пĕр е икĕ экзамена РФ Вĕрентÿпе наука министерстви хатĕрленĕ списокран аслă шкул хăй суйласа илет. Унăн нарăс уйăхĕн 1-мĕшĕнчен кая юлмасăр вĕренме кĕмелли экзаменсен переченне пĕлтермелле.
2. Çĕнĕ йĕркепе аслă шкулсене вĕренме кĕрекенсенчен кам пулнине тата гражданлăха палăртакан документсен, ППЭ кăтартăвĕсен свидетельствин, аттестатăн оригиналĕсене тăратмашкăн ыйтма чарнă. Абитуриент çак хутсен нотариус çирĕплетнĕ копийĕсене илсе килме пултарать.
3. Документсене темиçе аслă шкула ятарлă (саккас) çырупа ăна илнине пĕлтермелле тата конвертра мĕн пуррине палăртса çырнипе кăна ярса парăр.
2009 çулта чăваш чĕлхипе тата литературипе экзамен пулмасть. Çапла пĕлтерчĕ С.В.Петрова. Пирĕн республикăри аслă шкулсем чăваш филологийĕн факультечĕсене ку предметсемпе мĕнле йышăнасси хальлĕхе паллă мар-ха. ЧР Вĕрентÿпе çамрăксен политикин министерстви Раççей Вĕрентÿпе наука министерствине «Тăван чĕлхепе литература» специальноçпа вĕренме илмелли йĕркене уçăмлатма ыйтса официаллă çыру янă. Мускавран хурав килнĕ хыççăн малалла мĕн тăвассине республикăри ректорсен канашĕ палăртать.
Источник: "Каçал Ен"